Ինչպես գիտենք, պահքի պատվիրանը տրվել է դեռևս դրախտում: Աստված Ադամին թույլատրեց ուտել դրախտի բոլոր ծառերի պտուղներից, բայց երբեք չմոտենալ բարու և չարի գիտության ծառին: Այդպիսով, Նա փորձում էր մարդու հնազանդությունն ու հավատարմությունը: Եվ քանի դեռ Ադամը պահում էր այս պատվիրանը, հավասար էր հրեշտակներին, իսկ երբ խաբվեց սատանայից ու կերավ արգելված պտուղը, զրկվեց շնորհներից, մերկացավ լույսից, վտարվեց դրախտից` ժառանգելով մահ ու անեծք… Եվ նրա հետ` նաև ողջ մարդկությունը:
Այնուհետև Նոյի օրերում մարդիկ դարձյալ օրինազանց գտնվեցին` ենթարկվելով բազում պատուհասների: Արդար Նոյը պահքով ու աղաչանքներով մարեց Աստծո բարկության հուրը: Ապա սոդոմացիները կերակրի անխտիր օգտագործումով և իրենց այլասերված բարքերով երկնքից ծծումբ ու կրակ իջեցրին: Եսավն էլ մի պատառի պատճառով զրկվեց անդրանկությունից ու հայրական օրհնությունից: Այսպիսի շատ օրինակներ կան Սուրբ Գրքում, որ մարդիկ, արհամարհելով պահքի աստվածադիր պատվիրանը, մեծամեծ փորձություններ են կրել: Իսկ նրանք, ովքեր սրբությամբ պահել են այն, վարձատրվել են Աստծուց ու զանազան շնորհների արժանացել:
Պահքի օրերին կարելի է օգտագործել միայն բուսական ծագում ունեցող կերակուրներ և ըմպելիքներ` բացառությամբ գինու, որը կարող է մարմնական ցանկություններ առաջացնել: Իսկ ծոմապահության ժամանակ հրաժարվում ենք առհասարակ բոլոր տեսակի ուտելիքներից, մինչև անգամ ջրից: Այսկերպ տկարացնելով մեր մարմինը` անընդունակ ենք դարձնում մեղքեր գործելու համար, և սովով ու ծարավով մաշելով մեր անձը` զորացնում ենք հոգին, ինչպես ասում է Պողոս առաքյալը. «Երբ տկարանում եմ, այդժամ զորանում եմ» (Բ. Կորն. ԺԲ. 10):
Ծոմն ու պահքը առողջարար են նաև մարմնին, քանզի սրանց ժամանակ մարդու օրգանիզմն անցնում է հանգստի` մաքրվելով թունավոր ու վնասակար նյութերից: Բացի իր արտաքին կողմից` պահքն ունի ներքին` հոգևոր իմաստ. այն է` որքան հնարավոր է հեռու մնալ մեղքից և հաղորդակցվել Աստծո հետ: Քանզի ի՜նչ օգուտ է մարմինը պահքով նիհարացնել, երբ հոգին գիրանում է մահացու մեղքերով: Եվ ով իր անձը պահում է մարմնավոր կերակուրներից, սակայն չի պահում մեղքերից, նրա պահքը, ինչպես ասում են Հայրերը, նմանվում է սատանայի պահքին, որովհետև սա բոլորովին չի ուտում, բայց երբեք չի դադարում մեղք գործելուց: Այսպիսի պահքն ընդունելի չէ Աստծուն, այն նույնիսկ չի կարող պահք համարվել: Տերն ինքն է ասում Եսայի մարգարեի միջոցով. «Ձեր ծոմապահության օրերին ձեր ցանկություններն եք կատարում… Այդպիսի ծոմապահությունը չէ, որ ես ընտրեցի» (Ես. ԾԸ. 3, 5):
Եվ եթե չկա հրաման` միշտ լինելու կերակրի պահքի մեջ, սակայն կա պատվիրան` ամեն ժամ զգուշանալու մեղքից: Պահոց օրերը տարվա մեջ լինում են երեք տեսակ` օրապահքեր (չորեքշաբթի և ուրբաթ), շաբաթապահքեր և մեծ պահքեր: Օրապահքերը տևում են մեկ օր, շաբաթապահքերը` հինգ օր, իսկ մեծ պահքերը` շուրջ հիսուն օր:
Չորեքշաբթի և ուրբաթ օրերի պահքերը սահմանել են առաքյալները: Սա գալիս է հին օրենքից, որը նրանք փոխադրեցին նորի մեջ: Ըստ այդ հին օրենքի` հրեաները պահում են երկուշաբթի և հինգշաբթի օրերը: Առաքյալներն այս օրերի փոխարեն կարգեցին չորեքշաբթին և ուրբաթը, որոնք պահվում են հոգու և մարմնի սրբության համար:
Չորեքշաբթին Եվայի խաբվելու օրն էր, երբ օձը նրան համոզեց ուտել պտղից, իսկ ուրբաթը` Ադամի, երբ կերավ պտղից ու ելավ դրախտից: Չորեքշաբթի օրը մեր Տերը հայտնեց իր մատնության, դատաստանի, չարչարանքների, խաչելության և մահվան կենարար խորհուրդը, որի պատճառով տրտմեցին առաքեալները, իսկ ուրբաթ օրը կատարվեց այս ամենը, նաև` շարժվեցին արարածները, խավարեցին երկնքի լուսատուները: Այդ պատճառով պահում ենք այս օրը, որպեսզի միանանք Տիրոջ խաչին:
Առաքինությունները երկու տեսակ են լինում` տեսական և գործնական: Առաջինի համար սրբվում ենք չորեքշաբթի օրը, իսկ երկրորդի համար` ուրբաթ օրը: Եվ որովհետև ընդունում ենք երկու օրենքներն էլ` և՛ հինը, և՛ նորը, դրա համար էլ երկու օր սուրբ ենք պահում:
Տարվա մեջ երեք անգամ չորեքշաբթի և ուրբաթ օրերին պահք չի պահվում` Ծննդյան ութօրեքին, Հինանց շրջանում ու Վերափոխման իննօրեքին: Հինանց շրջանում` Հարությունից մինչև Համբարձում, պահք չի պահվում, որովհետև ինչպես հիսուն օր, այդ թվում նաև` շաբաթ և կիրակի օրերը, պահեցինք հոգու համար, հիսուն օր էլ ուտում ենք մարմնի համար: Նաև` քանի որ Հարությունից մինչև Համբարձում երկնավոր փեսան մեզ հետ է, իսկ երբ վերցվի, ապա կպահենք` ըստ Ավետարանի խոսքի: Չորեքշաբթի և ուրբաթ օրերի պահեցողության մասին վկայում են նաև Սբ. Եվագր Պոնտացին, Բենեդիկտոս ճգնավորը, Սբ. Բարսեղ Մեծը, Սբ. Եպիփան Կիպրացին և շատ ուրիշներ:
Նիկիական կանոններից մեկը խոսում է այն մասին, որ եթե մեկն անգիտակցաբար միս ուտի չորեքշաբթի և ուրբաթ օրերին, ապա երեք շաբաթ պետք է սրբությամբ պահի` աղքատներին ողորմություն բաժանելով, և նոր միայն հաղորդություն ստանա, իսկ եթե արհամարհելով առաքելական կանոնները` անխտիր ուտի այդ օրերին, ապա երեք տարի պետք է ապաշխարի: Ի վերջո, ոչ թե մենք ենք պահք պահում, այլ պահքն է մեզ պահում:
Պահեցողության օրերին քրիստոնյային առավել մեծ փորձություններ են սպասվում: Պողոս առաքյալի խոսքերով ասած` մարդու ողջ կյանքը հոգևոր պատերազմի շրջան է: Չարն աներևութապես ամեն վայրկյան պայքարում է` մարդկանց մեղքի թակարդները գցելու համար: Ուստի մենք պետք է միշտ Քրիստոսի հետ լինենք, որպեսզի կարողանանք պահքով ու աղոթքով հաղթենք սատանային: Նա առավել փորձում է հավատացյալներին, քան թե անհավատներին: Սա հաստատում են Հին ու Նոր կտակարանները:
Քանի դեռ հրեաները ծառայության մեջ էին Եգիպտոսում, քիչ էին տանջվում, իսկ երբ դուրս ելան ծառայությունից, բարկացավ փարավոնը և որոշեց նրանց ետ դարձնել դեպի ծառայություն, սակայն չկարողացավ դա անել ու իր զորքերի հետ խորտակվեց Կարմիր ծովում: Եգիպտոսը խորհրդանշում է մեղքի գերությունը, իսկ փարավոնը` սատանային: Այդպես էլ քանի դեռ մարդ անհավատության մեղքի մեջ է, սատանան նրան չի նեղում, քանի որ գերի է իր ձեռքում: Սակայն երբ կամենում է հեռանալ մեղքերից, այնժամ բազում փորձություններ է բերում նրան: Երբ մեղավորը փախչում է նրա ձեռքից և ծնվում ճշմարիտ հավատքի մեջ, սատանան, նրան հետապնդելով, ավելի է բարկանում: Բայց երբ մեղավորն արտասուքով ու ապաշխարությամբ քավում է իր մեղքերը, սատանան խեղդվում է արտասուքի ծովում:
Պահքը մարմնի մեռելությունն է` հոգևոր իմաստով, և որքան արտաքին մարդը տկարանա, այնքան ներքինն օրըստօրե կնորոգվի: Մնալով առանց կերակրի` մարմինը ցամաքում է տարատեսակ ախտերից, որով հաճելի է լինում Աստծուն և դառնում Սուրբ Հոգու բնակարան: Սա՛ է պահքի նշանակությունը:
Եվ այն ոմանք ամեն օր են պահում` իրենց մեջ ցույց տալով դրախտային կյանքը, ինչպես նրանք, ովքեր անապատում են կամ ճգնավորների դասում: Ոմանք էլ պահում են միայն որոշակի օրերի համար սահմանված պահքերը, որոնք ավանդեցին առաքյալներն ու սուրբ հայրապետները:
Այսպես, շաբաթապահքերը կանոնակարգել է Սբ. Ներսես Մեծը` Սբ. Գրիգոր Լուսավորչի թոռը: Հայրապետները ժողովրդին ձանձրույթից հեռու պահելու համար Ծննդյան և Այլակերպության քառասնորդական պահքերը բաժանեցին մասերի ու տարածեցին ամբողջ տարվա մեջ` որպես շաբաթապահքեր, և այժմ կա տասնյոթ շաբաթապահք: Դրանք են` Առաջավորաց, Եղիական, Լուսավորչի, Վարդավառի, Աստվածածնի, Վերացման, Սուրբ Խաչի, Վարագա Սուրբ Խաչի, Հիսնակի, Սուրբ Հակոբ Մծբնա հայրապետի, Ծննդյան և Մեծ պահքի յոթ շաբաթները:
Շաբաթապահքն ունի բազում նշանակություններ: Այն խորհրդանշում է արարչության ավարտը, որը սրբության ու պահքի շաբաթ էր մինչև վեցերորդ օրը` Ադամի ստեղծվելը, որից հետո պահքը լուծարվեց: Թեպետև մինչ Ադամը ստեղծվել էին տարբեր կենդանիներ ու գազաններ, սակայն դեռևս չէր եղել դրանք ուտելու հրամանը: Դրախտից դուրս գալուց հետո նախաստեղծները հինգ օր սուգ պահեցին` առանց ուտելու և խմելու, հայտնվելով մահվան վիճակում, մինչև Տերը գթաց ու մի հրեշտակի պատվիրեց մխիթարել նրանց` խոստանալով իր Միածնին ուղարկել նրանց փրկության համար: Ապա հրամայեց ուտել այդ վայրում եղող պտուղներից, և նրանք հուսադրվելով կերակուր ընդունեցին:
Նոյի օրոք էլ կենդանիները տապանի դռան շուրջը հինգ օր շարունակ առանց ուտելու և խմելու մնացին մինչև անձրևի տեղալը, ապա մաքուրներից յոթական կենդանի մտավ տապան, ու բոլորը փրկվեցին: Սա ցույց է տալիս հնգօրյա պահքի սրբությունը, որով մտնում ենք եկեղեցի ու փրկվում մեղքերի ջրհեղեղից:
Եգիպտոսից ելնելուց առաջ Աստված հրամայեց յոթ օր բաղարջ ուտել: Սա շաբաթապահքի խորհուրդն ունի, որով պահում ենք մեր հոգին ու մարմինը մեղքերի բոլոր խմորումներից ու ելնում մեղքի եգիպտական ծառայությունից: Յոթ օր սահմանվեց նաև բորոտների` բանակից դուրս մնալու և սրբվելու համար: Նույնը սահմանվեց և պղծություններին մոտեցածների համար: Այդպես էլ մեր հոգիներն են պղծվում մեղքերով, որի համար պահքով եկեղեցուց դուրս ենք գալիս և սրբվում:
Մովսեսը հրամայեց վեց քաղաք կառուցել ապաստանի համար, որպեսզի ակամա սպանողները մտնեն այնտեղ ու ազատվեն վտանգից: Սա խորհրդանշում է վեցօրյա պահքը, որը մեզ համար ապաստանի քաղաք է լինում, և մենք` ակամա մեղանչողներս, պետք է մտնենք այս պահքի մեջ ու արդարանանք: Հինգ օր է քավության տոնը, և այնուհետև յոթ օր` Տաղավարահարաց տոնը, որը խորհրդանշում է պահքի շաբաթի սրբությունը, որով լինում ենք Աստծու տաղավար և բնակարան: Սրանք օրինակներ են, իսկ ճշմարտությունն այն է, որ սրբում ենք մեր հինգ զգայարանները, որոնցով մեղանչում ենք: Նախ մաքրվում ենք պահքով, ապա տոնում` սուրբերին մեզ բարեխոս ունենալով: Այսպիսի խորհուրդ ունի շաբաթապահքը, որը պահում ենք ամբողջ տարում: